Luật được ban hành là cơ sở vững chắc cho thực hành và
phát huy rộng rãi dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền làm chủ và vai trò tự quản
của Nhân dân; tiếp tục khẳng định và góp phần thực hiện tốt hơn, có hiệu quả
phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ
hưởng”.. Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở có 6 Chương, 91 Điều, đây là luật mới,
lần đầu được xem xét thông qua, là dấu ấn của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV trong
việc kịp thời thể chế hóa đường lối Đại hội Đảng lần thứ XIII và định hướng
chương trình xây dựng pháp luật cả nhiệm kỳ khóa XV. Trên cơ sở kế thừa các quy
định còn phù hợp của Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 ngày 20/4/2007 về việc
thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn; Nghị định số 04/2015/NĐ-CP ngày
09/01/2015 của Chính phủ về thực hiện dân chủ trong hoạt động của cơ quan hành
chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập và Nghị định số 145/2020/NĐ-CP
ngày 14/12/2020 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số
điều của Bộ luật Lao động năm 2019 về điều kiện lao động và quan hệ lao động
(trong đó quy định về thực hiện dân chủ tại nơi làm việc), Luật Thực hiện dân
chủ ở cơ sở năm 2022 có những nội dung, chính sách mới đáng lưu ý như sau
Điều 3: Nguyên tắc thực hiện dân chủ ở cơ sở
1. Bảo đảm quyền của công dân, cán bộ, công chức, viên
chức, người lao động được biết, tham gia ý kiến, quyết định và kiểm tra, giám
sát việc thực hiện dân chủ ở cơ sở. 2. Bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, quản lý
của Nhà nước, vai trò nòng cốt của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức
chính trị - xã hội trong thực hiện dân chủ ở cơ sở.
3. Thực hiện dân chủ ở cơ sở trong khuôn khổ Hiến pháp và
pháp luật; bảo đảm trật tự, kỷ cương, không cản trở hoạt động bình thường của
chính quyền địa phương cấp xã, cơ quan, đơn vị, tổ chức có sử dụng lao động.
4. Bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp
của tổ chức, cá nhân.
5. Bảo đảm công khai, minh bạch, tăng cường trách nhiệm
giải trình trong quá trình thực hiện dân chủ ở cơ sở.
6. Tôn trọng ý kiến đóng góp của Nhân dân, kịp thời giải
quyết kiến nghị, phản ánh của Nhân dân.
Điều 4: Phạm vi thực hiện dân chủ ở cơ sở
1. Mọi công dân thực hiện dân chủ tại xã, phường, thị
trấn, tại thôn, tổ dân phố nơi mình cư trú.
2. Công dân là cán bộ, công chức, viên chức, người lao
động thực hiện dân chủ tại cơ quan, đơn vị nơi mình công tác. Trường hợp cơ
quan, đơn vị có đơn vị trực thuộc thì việc thực hiện dân chủ tại đơn vị trực
thuộc của cơ quan, đơn vị do người đứng đầu cơ quan, đơn vị quyết định.
3. Công dân là người lao động thực hiện dân chủ tại tổ
chức có sử dụng lao động nơi của cộng đồng (ở xã, phường, thị trấn); thông qua
hoạt động của các thiết chế đại diện (đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân
dân), qua Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị
– xã hội mà mình là thành viên cũng như các tổ chức tự quản khác tại cơ sở (các
Điều 31, Điều 57, Điều 76).
– Những nội dung người dân thụ hưởng: Theo Luật Thực hiện
dân chủ ở cơ sở năm 2022, người dân được Nhà nước và pháp luật công nhận, tôn
trọng, bảo vệ, bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền công dân về chính trị,
dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội, các quyền về thực hiện dân chủ ở cơ sở theo
quy định của Luật và quy định khác của pháp luật có liên quan; được thông tin
đầy đủ về các quyền và lợi ích hợp pháp, chính sách an sinh xã hội, phúc lợi xã
hội theo quy định của pháp luật và quyết định (nếu có) của chính quyền địa
phương mà mình được hưởng; được thụ hưởng thành quả đổi mới, phát triển kinh tế
– xã hội, chế độ an sinh xã hội và sự an toàn, ổn định của đất nước, của địa
phương và ở cộng đồng dân cư nơi sinh sống; thành quả đổi mới, phát triển của
cơ quan, đơn vị, tổ chức có sử dụng lao động nơi làm việc; được tạo điều kiện
để tham gia học tập, công tác, lao động, sản xuất, kinh doanh, cải thiện và
nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của bản thân, gia đình và cộng đồng. Luật
Thực hiện dân chủ ở cơ sở ra đời với mục tiêu hoàn thiện pháp luật về thực hiện
dân chủ ở cơ sở nhằm bảo đảm quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân; tiếp tục
khẳng định bản chất của Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân
dân, Nhân dân là người chủ của đất nước; bảo đảm công khai, minh bạch trong
hoạt động và trách nhiệm giải trình của chính quyền cơ sở, cơ quan, đơn vị và
doanh nghiệp và khắc phục những hạn chế, bất cập phát sinh trong thực tiễn thi
hành quy định của pháp luật hiện hành về thực hiện dân chủ ở cơ sở. Luật quy
định về nội dung, cách thức thực hiện dân chủ ở cơ sở, quyền và nghĩa vụ của
công dân trong thực hiện dân chủ ở cơ sở và trách nhiệm của cơ quan, đơn vị, tổ
chức, cá nhân trong việc bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở. Luật Thực hiện dân
chủ ở cơ sở 2022 có hiệu lực từ 01/7/2023, thay thế Pháp lệnh thực hiện dân chủ
ở xã, phường, thị trấn 2007 và Nghị quyết 55/1998/NQ-UBTVQH10./.