BÀI
TUYÊN TRUYỀN VỀ PHÁP LUẬT HÒA GIẢI Ở CƠ SỞ
Trong
tình hình hiện nay, việc nâng cao trình độ hiểu biết pháp luật và ý thức chấp
hành pháp luật trong cán bộ, đảng viên và nhân dân ngày càng được coi trọng.
Nhận thức được tầm quan trọng, ý nghĩa thiết thực của công tác trong đời sống
xã hội, đồng thời nhằm tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và ý thức tuân
thủ, chấp hành, tự giác học tập, tìm hiểu pháp luật, xây dựng lối sống và làm
việc theo pháp luật trong toàn xã hội; đưa công tác phổ biến giáo dục pháp luật
phát triển ổn định, bền vững, đi vào chiều sâu, thiết thực, hiệu quả, góp phần
bảo đảm thực hiện đầy đủ quyền được thông tin về pháp luật của công dân, ngày
25/5/2017 Chính phủ đã ban hành Chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật giai
đoạn 2017 - 2021. Tại điểm d mục 5 Phần III của Chương trình về đổi mới hình
thức phổ biến, giáo dục pháp luật đã nhấn mạnh về việc hướng mạnh hoạt động về
cơ sở, lồng ghép với hòa giải ở cơ sở,…. Vấn đề đặt ra là giữa hòa giải cơ sở
và và phổ biến, giáo dục pháp luật có mối tương quan như trong các hình thức đổi
mới trong giai đoạn hiện nay.
Hòa
giải ở cơ sở là việc hòa giải viên hướng dẫn, giúp đỡ các bên đạt được thỏa
thuận tự nguyện giải quyết với nhau các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp
luật theo quy định của Luật hòa giải cơ sở. Từ thực tiễn công tác hòa giải ở cơ
sở cho thấy, hòa giải ở cơ sở có vai trò, ý nghĩa quan trọng trong việc góp
phần nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của nhân dân. Bởi khi hòa
giải các hòa giải viên bên cạnh việc dựa vào những chuẩn mực đạo đức, văn hóa
ứng xử, phong tục, tập quán tốt đẹp để tác động đến tâm tư tình cảm của các
bên, khơi dậy trong họ những suy nghĩ, tình cảm tích cực, còn phải vận dụng các
quy định pháp luật để giải thích hướng dẫn các bên, giúp họ hiểu được quyền và
nghĩa vụ của mình để tự lựa chọn, tự dàn xếp ổn thỏa với nhau những mâu thuẫn,
tranh chấp, vi phạm pháp luật. Theo đó thông qua hòa giải, đường lối, chính
sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với người dân một cách tự nhiên, trực
tiếp, có sức thẩm thấu sâu sắc, sức lan tỏa rộng.
Tuy nhiên
phổ biến giáo dục pháp luật thông qua hòa giải khác với tuyên truyền miệng về
pháp luật ở chỗ là chỉ khi nào có vụ việc vi phạm pháp luật hoặc tranh chấp,
mâu thuẫn xảy ra thuộc phạm vi hòa giải ở cơ sở thì hòa giải viên mới có lý do
để tiến hành hòa giải và kết hợp với việc phổ biến, giáo dục pháp luật cho các
bên tranh chấp, mâu thuẫn và những người có liên quan trong quá trình tiến hành
hòa giải. Vì vậy, phương thức thông qua hoạt động hòa giải ở đây là phương thức
tác động trực tiếp từ chủ thể giáo dục (Hòa giải viên) đến đối tượng giáo dục
(các bên tranh chấp, mâu thuẫn và những người khác) với nội dung phổ biến giáo
dục pháp luật đã được xác định, gắn liền với từng tranh chấp, mâu thuẫn, vi
phạm pháp luật cụ thể…Hòa giải viên hoặc những người được hòa giải viên mời
tham gia hòa giải là những người trực tiếp, giữ vai trò trung tâm. Nội dung
pháp luật được các bên tranh chấp, mâu thuẫn và những người hác lưu giữ một
cách bền vững hơn, tính chủ động phòng tránh tái xảy ra các mâu thuẫn, tranh
chấp, vi phạm pháp luật tương tự cao hơn hoặc nếu bất đắc dĩ tái xảy ra các mâu
thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật tương tự thì họ cũng chủ động hơn trong
cách xử lý theo chiều hướng tích cực bởi họ đã biết những kiến thức pháp luật
nhất định có liên quan.
Xuất
phát từ vai trò y nghĩa nêu ttrên của hòa giải ở cơ sở mà xét ở một khía cạnh
nhất định ở phạm vi hẹp thì hòa giải ở cơ sở chính là một hình thức hữu hiệu để
tuyên truyền tới nhóm đối tượng người dân cụ thể là cá nhân, nhóm cá nhân, gia
đình, nhóm gia đình, tổ chức có mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật thuộc
phạm vi hòa giải ở cơ sở theo quy định của Luật hòa giải ở cơ sở và các văn bản
hướng dẫn thi hành.
Cũng
chính vì vậy, trở lại với quy định của Luật phổ biến giáo dục pháp luật, tại
khoản 5 Điều 11 khi liệt kê các hình thức phổ biến giáo dục pháp luật quy định:
“…Thông qua hoạt động trợ giúp pháp lý, hòa giải ở cơ sở ”. Theo quy định của
Luật hòa giải ở cơ sở năm 2013 thì, người được bầu làm hòa giải viên phải là
công dân Việt Nam thường trú tại cơ sở, tự nguyện tham gia hoạt động hòa giải
và phải có phẩm chất đạo đức tốt; có uy tín trong cộng đồng dân cư; có khả năng
thuyết phục, vận động nhân dân; có hiểu biết pháp luật.
Để
thực hiện tốt hình thức phổ biến giáo dục pháp luật thông qua hoạt động hòa
giải ở cơ sở, Bộ tài liệu bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng nghiệp vụ cho
hòa giải viên do Bộ Tư pháp ban hành năm 2016 đã nêu ra 03 bước hòa giải viên
cần thực hiện gồm:
- Bước
1. Trực tiếp nắm rõ nội dung tranh chấp, nguyên nhân phát sinh tranh chấp và
yêu cầu cụ thể của các bên tranh chấp, kết hợp việc phổ biến, tuyên truyền pháp
luật.
- Bước
2. Xác định tính chất của tranh chấp, lựa chọn vào văn bản có liên quan đến
tranh chấp để vận dụng các quy định đó vào việc giải quyết tranh chấp.
- Bước
3. Hòa giải viên cần gặp gỡ từng bên tranh chấp để hòa giải, kết hơp với việc
giải thích pháp luật giúp họ nhận thức được các quyền và nghĩa vụ của mình.
Tăng
cường tuyên truyền phổ biến quy định pháp luật hòa giải ở cơ sở khi xảy ra các
mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật thuộc phạm vi hòa giải ở cơ sở, thực
hiện quyền được lựa chọn phương thức giải quyết mâu thuẫn tranh chấp phù hợp
với điều kiện thực tiễn.
Biên soạn: Hoàng Ngọc Hậu - Công chức TP - HT